Καθαρά Δευτέρα, τι θα έτρωγαν τότε στην Παραμυθιά; Και κει που δέκα μέρες είχαμε πανηγύρι είχαμε τις γιορτές των Αποκριών με τις φωτιές με τους μασκαράδες με το κάψιμο του Ιούδα, εκεί όπως όλα έχουν ένα τέλος έτσι και οι γιορτές, αφού φάγαμε χορέψαμε μεθύσαμε, από τις μυρωδιές και το ποτό, τη Δευτέρα θα μπούμε στη σαρακοστή. Θα αρχίσουμε να ετοιμαζόμαστε για το Άγιο Πάσχα που από το Θάνατο οδηγεί στη Ζωή.
Καθαρά Δευτέρα λοιπόν. Τη Δευτέρα αλήθεια, τι έκαναν για φαγητό τότε στη Πατρίδα μας, την Παραμυθιά και τα χωριά της;
Πρέπει να λάβουμε υπ΄όψιν μας, πως λίγα ή πολλά, συνήθως λίγα, είχε κάθε οικογένεια σε τροφή, μιας και όλοι φρόντιζαν να έχουν έναν κήπο ένα χωραφάκι μια κατσίκα λίγες κοτούλες. Τότε χρήματα δεν υπήρχαν και αν υπήρχαν ήταν λίγα και σε λίγους.
Όλες σχεδόν οι οικογένειες, είχαν στον κήπο τους τα λαχανικά εποχής και είναι αλήθεια πως μόνο αυτά τρώγαμε. Ντομάτες, μελιτζάνες, κολοκύθια στον καιρό τους. Ένα λαχανικό που το έβαζαν περισσότερο από μια φορά ήταν οι πατάτες.
Την καθαρά Δευτέρα, όχι δεν είχε το τραπέζι μας, ούτε όστρακα είχε μύδια στρείδια γυαλιστερές. Στο τραπέζι μας, υπήρχαν για κείνους που δεν έτρωγαν λάδι, οι λαγάνες, οι ελιές τα τουρσιά, ο χαλβάς και φασόλια αλάδωτα, πορτοκάλια, μπασμάδες και γλυκά του κουταλιού. Σε να σινί πλυμένα μαρούλια σκόρδα κρεμμυδάκια φρέσκα. για αυτούς που έτρωγαν λάδι, σπανακόπιτα ορφανή[ χωρίς τυρί ] κολοκυθόπιτα γλυκιά, γίγαντες η φασόλια άσπρα ή μαυρομάτικα στο νταβά με χόρτα και μυρουδιές [ σπανάκι, μπαζιά, λάπατα, άνιθο μοσχοσίταρο, μάραθο, γλυκάδια,πράσο, κρεμμυδάκια,όλα μαζί μια οκά και μισή ].
Έβαζαν μικρά κομμάτια πατάτας σε γούρνες μικρές και από πάνω λίγη κοπριά χωνεμένη και τούτα ρίζωναν και σε λίγο καιρό γέμιζε η γούρνα μια πολύ όμορφη πρασινάδα που έκανε υπέροχα λουλούδια. Και ύστερα σκάβοντας τη γη έβγαζαν τις πατάτες που έτσι σκέτες βραστές ψητές στη χόβολη στο νταβά με λάχανα, αποτελούσαν φαγητό χορταστικό και καλοφάγωτο από όλους. Ακόμη μερικοί έβαζαν φυστίκια αράπικα και κείνα έκαναν προκοπή.
Έτσι στις νηστείες δεν είχαμε ταραμοσαλάτες, χταπόδια, κλπ θαλασσινά.
Το νηστίσιμο τραπέζι μας και της καθαράς Δευτέρας ήταν απλό και αγοραστά είχαν χαλβά, καλαμαράκια κονσέρβα, και ντολμαδάκια κονσέρβα. Τα άλλα τα έκαναν οι νοικοκυρές έχοντας υπ΄όψιν τους τους καλεσμένους. Υπήρχαν αυτοί που δεν έτρωγαν λάδι και αυτούς που έτρωγαν λάδι. Από βραδύς μάζευαν χόρτα από τον κήπο, έβαζαν τα φασόλια στο μούσκιο, ώστε να βράσουν το πρωί.
Έπλεναν τις πατάτες, και το πρωί τρία τσουκάλια ή κακάβια έμπαιναν στη φωτιά. Ένα με φασόλια που τα έτρωγαν αλάδωτα με λεμόνι αλάτι και κρεμμύδια.
Ένα κακάβι που έβραζαν οι πατάτες για να μπουν στο τραπέζι χωρίς να κοπούν απλώς καθαρισμένες, με αλάτι και ρίγανη και ένα με χόρτα.
Τα χόρτα έμπαιναν στο τραπέζι αλάδωτα και όποιος ήθελε έβαζε στο πιάτο του λάδι. Έκαναν και μια πίτα λαχανόπιτα χωρίς τυρί μόνο με χόρτα, μυρωδικά, και ρύζι.
Αυτό για τους άντρες που δύσκολα τους έβαζες να νηστέψουν και το λάδι.
Ετούτον τον καιρό τα πορτοκάλια μας ήταν γλυκά έτσι έκαναν και την πρασοσαλάτα που τώρα κάποιοι τη λένε γκουρμέ. Την έχω φάει σε χωριό με κρεμμυδάκια φρέσκα ήταν πολύ καλή.
Βέβαια ήταν αλήθεια πως πολλοί δεν θα έκανα τέτοιες σπατάλες θα έβαζαν μια σαλάτα μαυρομάτικα φασόλια με σπανάκι λίγες ελιές και λίγο τουρσί. Το κρασί δεν έλειπε από κανένα τραπέζι όπως και το τσίπουρο.
Τις λαγάνες ποιος λίγο ποιος πολύ θα τις έπαιρναν από τον φούρνο. Λαγάνες στα σπίτια δεν θυμάμαι να έκαναν. Πάνω στο τραπέζι υπήρχαν, χαλβάς, ελιές, τουρσί, φασόλια άσπρα ή μαυρομάτικα, πατάτες βραστές, και η πίτα για τους άνδρες.
Φασόλια στο νταβά. Μια οκά φασόλια άσπρα η γίγαντες η μαυρομάτικα. Τα άσπρα και οι γίγαντες θέλουν βράσιμο μέχρι να σκάσουν αφού τα έχουμε μουλιάσει από το βράδυ. Τα μαυρομάτικα ή γυφτοφάσουλα λίγο και χωρίς μούλιασμα. Καβουρδίζουμε δυο μεγάλα ξερά κρεμμύδια με λάδι και τα στρώνουμε στο νταβά. Ρίχνουμε τα χόρτα ψιλοκομμένα και μετά τα φασόλια, λάδι αλάτι πάπρικα γλύκεια και καυτερή. Τα βαζουμε στη γάστρα μέχρι να μείνουν μόνο με το λάδι τους. Να μην έχουν καθόλου νερό.
Σε όλα τα τραπέζια της καθαράς Δευτέρας υπήρχαν μπασμάδες, συκομαήδες, καρύδια, καρυδοσκορδαλιά και λουκούμια. Η μάνα μας έκανε και χαλβά σιμιγδαλένιο ή αλευροχαλβά.Εμείς τρώγαμε λάδι ο παππούς και η γιαγιά δεν έτρωγαν λάδι και οι βάβες που ήταν κοντά μας. Χαλβάς σιμιγδαλένιος. Μισή οκά σιμιγδάλι, μισή οκά ζάχαρη, εκατό δράμια λάδι, λίγα αμύγδαλα καβουρδισμένα και σουσάμι καβουρδισμένο. Μέτραγε με ποτήρι το σιμιγδάλι και έβαζε σε μια κατσαρόλα δυο φορές και μισό ποτήρια νερό παραπάνω από το σιμιγδάλι, και ένα ξύλο κανέλα και τα έβραζε μέχρι να λοιώσει η ζάχαρη. Μετα έβαζε το λάδι με το σιμιγδάλι στη φωτιά και το γύριζε συνεχώς να μην της αρπάξει να σκουρίνει ομοια όλο. Τότε τράβαγε το σιμιγδάλι από τη φωτιά και έριχνε μέσα το σιρόπι και ξανά στη φωτιά μεχρι να πιει το νερό. Στο τέλος έριχνε τα καβουρδισμένα αμύγδαλα και το σουσάμι. Το έκανε κουταλιές κουταλιές, τα έβαζε σε πιατέλα ή νταβονάκι και τα άφηνε στο τραπέζι, δίπλα ακουμπούσε την κανελιέρα!!!!! να το πω.
Ένα ντενεκεδάκι με τρύπες που είχε την στουμπηγμένη κανέλα. Ντολμάδες με λάχανο [ καμπρολάχανο ] ορφανούς έκανε πολλούς, αυτούς τους έκανε και με κατσαρό μαρούλι και μπαζιάδια. Την καθαρά Δευτέρα πολλοί έπαιρναν και κονσέρβα ντολμαδάκια και καλαμαράκια. Στρώναμε τραπέζι το πρωί και το σηκώναμε το βράδυ και γω, όλο έπλενα πιάτα. Γιατί όλο και νέοι επισκέπτες έρχονταν και όλο χρειαζόμασταν τα πιάτα καθαρά. Αν είχα πάει Αμερική θα ήμουν εστιάτωρας.
Ποιος θα πλύνει τα πιάτα λέγανε και πριν το πουν να εγώ μπροστά με την ποδιά της γιαγιάς μου την καρώ. Τότε γλένταγαν από το πρωί ως το βράδυ, για να γλεντήσουν μια μέρα ακόμη έκαναν χίλια δυο. Μια μέρα κανονική στο σπίτι μας ακόμα και με επισκέπτες, τα φασόλα με της ελιές, τουρσάκια και λίγο χαλβάς ήταν αρκετό.Δε χρειαζόμασταν τίποτε άλλο.
Γιατί την Καθαρά Δευτέρα δε ρουπώναμαν , κατά τη μάνα μου.Μη λες έτσι για τα παιδιά η γιαγιάς μου. Απ το χορό και το γλέντι έλεγε ο πατέρα μου. Χρόνια Πολλά και καλή σαρακοστή.
ΚΑΛΗ ΣΑΡΑΚΟΣΤΗ
* H Αλεξάνδρα Παυλίδου Θωμά, είναι συγγραφέας, ποιήτρια, βραβευμένο μέλος της Ένωσης Ελλήνων Λογοτεχνών και μέλος της Διεθνoύς Εταιρείας Ελλήνων Λογοτεχνών.
Join the Conversation