Για το όνομα, κατά καιρούς, διατυπώθηκαν διάφορες απόψεις. Ο γερμανός συγγραφέας CEORC STADMULLER το 1934, με το σκεπτικό ότι πολλές σλαβικές λέξεις καταλήγουν σε «ιανην», υποστήριξε ότι και όλα τα ηπειρωτικά – και όχι μόνο – τοπωνύμια, που έχουν αυτή την κατάληξη, είναι σλα¬βικά. Σύμφωνα λοιπόν, με σλαβικά λεξικά – όπως είπε – η λέξη Σέλλιανη, σημαίνει «χωρικοί», άρα Σέλλιανη είναι το χωριό των χωρικών. Θαρρείς και όλα τα χωριά της Ελλάδας δεν κατοικούνται από χωρικούς… Στη διαμόρφωση βέβαια της κατάληξης φαίνεται ότι συνέβαλε και η σλαβική γλώσσα. Αφού οι Σλάβοι στα πλαίσια της μακρόχρονης συμβίωσης προ¬σάρμοζαν τις καταλήξεις των λέξεων στο δικό τους γλωσσικό αισθητήριο, όπως συμβαίνει και με τους γλωσσικούς δανεισμούς.
Νεώτεροι θεσπρωτοί συγγραφείς υπογραμμίζουν ότι «το όνομα Ελλάς προήλθεν ουχί από τους Σελλούς της Δωδώνης, αλλά από την θεσπρωτικήν πόλιν Σέλλα ή Έλλα, από την οποίαν λέγουν ότι έλαβε το όνομα το χωρίον Σέλλιανη και ωνομάσθη ο Κωκυτός ποτα¬μός Σελλήεις». Η ρίζα Σελλ- ή Ελλ- είναι, κατά τον καθηγητή Λαζαρίδη, «προελληνική, πελασγική και γενικά σημαίνει τον βόρειο, ψηλότερο, ανώτερο και θείον». Ο κ. Λαζαρίδης πιστεύει πως η Σέλλιανη είναι απομεινάρι της προϊστορικής αυτής πόλης, γιατί δεν θα μπορούσε να χαθεί ολότελα στην περιοχή της Θεσπρωτίας ένα τέτοιο βασικό όνομα.
Επιπροσθέτως, ο δικηγόρος Ζήκος Ντίνος, αναφέρει χαρακτηριστικά: «Το συμπέρασμά μου είναι ότι «η Σέλλιανη οφείλει το όνομά της στο Σέλλωμά της. Ενισχύεται δε τούτο και από το γεγονός ότι υπάρχουν στον ηπει¬ρωτικό – και τον ευρύτερο ελληνικό – χώρο κι άλλοι οικισμοί με ονομασίες ομόρριζες που όλοι, απ’ όσο γνωρίζω, ή είναι χτισμένοι κοντά σε ένα σέλλωμα – όπως οι Σελλιάδες της Άρτας – ή συνδέονται ιστορικά, άμεσα ή έμμεσα, με κάποιο Σέλλωμα».
Σημειωτέον, ότι η ονομασία του χωριού τεκμηριώνεται και από τον περίτεχνο και μεγάλης ιστορικής αξίας χειρόγραφο κώδικα (1674) του ιερέα Ευστράτιου, γιου Διάκου από τη Σέλλιανη, όπως αναφέρει και ο ίδιος στην Εισαγωγή του Κώδικα. Σαφώς, υπάρχουν κι άλλες μαρτυρίες για την παρουσία του χωριού, όπως είναι τα χαλάσματα κατοικιών και Εκκλησιών στις περιοχές Κοντάτες και Παπαγιάννη, καθώς και στις θέσεις Μπαράτσα και Τραπεζάκια. Ιδιαιτέρως δε για τις Κοντάτες, συνηγορούν οι μαρτυρίες των ιστορικών του Σουλίου, Π. Αραβαντινού, Ι. Λαμπρίδη, κ.ά.
Επίσης, σύμφωνα με αναφορές του Π. Αραβαντινού αλλά και του ιστορικού Π. Καρολίδη, στα ερειπωμένα σπίτια στις θέσεις Μπαράτσα και Τραπεζάκια, πρέπει να αναζητήσουμε το ξεκίνημα των νέων συγχωριανών. Οι τότε κάτοικοι σκορπίστηκαν σε ασφαλείς θέσεις της ελληνικής επικράτειας, όπως ήταν η περιοχή της Σπερχειάδας στη Φθιώτιδα – το σημερινό χωριό Μάρμαρα – στα σύνορα του ελεύθερου ελληνικού κράτους, αλλά και στη βόρεια Πελοπόννησο, όπου ίδρυσαν τα σημερινά «Σελλιανίτικα», που βρίσκονται στο Ρίο. Οι νέοι συγχωριανοί, Μαρμαριώτες ή Σελλιανίτες Σπερχειάδας, εκτός του ότι διατηρούν την παράδοση από τους προγόνους τους, φυλάσσουν κι ένα δισκοπότηρο, που αναγράφει ότι το έτος 1712 ήρθαν στο νέο χωριό της Φθιώτιδας, από τη Σέλλιανη στην Ήπειρο.
Σύμφωνα με την παράδοση, ο Κοσμάς ο Αιτωλός, γνωστός και ως Πατροκοσμάς, κατά τις περιοδείες του στην Ήπειρο, πέρασε κι από τη Σέλλιανη, γεγονός το οποίο πυροδότησε ανέκδοτες ιστορίες. Μία απ’ αυτές, ακούγεται ακόμη και σήμερα και λέγεται ότι παιδιά στη Σέλλιανη έκλεψαν τα παπούτσια του Αγίου Κοσμά, την ώρα που κοιμόταν στην ύπαιθρο. Βέβαια, οι νεώτεροι Σελλιανίτες και μάλιστα οι ειδικευμένοι σε αγιογραφικά θέματα, ερεύνησαν όλες τις εκδοχές και τις συγγραφές σχετικά με τον Άγιο, αλλά πουθενά δεν επιβεβαιώνεται η ιστορία αυτή. Έτσι λοιπόν, ενισχύεται η εκδοχή, που μεταφέρεται από στόμα σε στόμα από τους παλαιότερους Σελλιανίτες και έχει ως εξής: Είναι γνωστή σ’ ολόκληρη τη Θεσπρωτία η άρνηση των Σελλιανιτών να πληρώνουν φόρους στους εκάστοτε κατακτητές. Όταν όμως κατάλαβαν πως τα όρια ανοχής των Τούρκων άρχισαν να στενεύουν ασφυκτικά, προσπάθησαν να βρουν μία λύση για να τους ξεγελάσουν. Άρχισαν λοιπόν, να διαδίδουν σε όλους, για να φτάσει και στ’ αυτιά του Τούρκου κατακτητή, ότι έχουν κλέψει τα παπούτσια του Αγίου Κοσμά, όταν αυτός πέρασε από τη Σέλλιανη. Όταν μετά από καιρό, ο Τούρκος τους κάλεσε για να μάθει, γιατί δεν πληρώνουν φόρους, πήρε την απάντηση ότι είναι πάμφτωχοι, σε τέτοιο βαθμό, που αναγκάστηκαν να κλέψουν μέχρι και τα παπούτσια του προστάτη των χριστιανών, του Αγίου Κοσμά. Μάλιστα, για του λόγου το αληθές, ζήτησαν από τον Τούρκο να στείλει τους ανθρώπους του, να ρωτήσουν για το περιστατικό. Έτσι κι έγινε, και γι’ ακόμα μία φορά, οι Σελλιανίτες απέφυγαν την πληρωμή των φόρων.
Σύμφωνα με μία δεύτερη εκδοχή, ο Άγιος Κοσμάς έτυχε να περνάει από τη Σέλλιανη κατά τη διάρκεια μιας τοπικής γιορτής Οι ντόπιοι καθώς διασκέδαζαν, τον είδαν από μακριά, αλλά δεν έδωσαν τη δέουσα σημασία, καθώς τον πέρασαν για έναν συνηθισμένο καλόγερο. Ο ΠατροΚοσμάς, σαν είδε την αδιαφορία και την περιφρόνησή τους, είπε στη συνοδεία του: «Αφήστε τους αυτουνούς. Τα τραγούδια και οι χοροί θα τους μείνουν». Είναι αλήθεια, ότι οι Σελλιανίτες έχουν ένα ξεχωριστό χάρισμα στο τραγούδι. Ίσως να οφείλεται στην ευχή ή στην κατάρα του Πατρο-Κοσμά, κανείς δεν ξέρει… Πάντως κάθε διασκέδαση στη Σέλλιανη άρχιζε με το τραγούδι «καλώς ανταμωθήκαμαν»:
‘Καλώς ανταμωθήκαμαν, εμείς οι ντερτιλήδες
να κλάψομε τα ντέρτια μας και τα παράπονά μας.
Πάλι καλώς αντάμωσες, όσο ν’ ανταμωθούμε,
στον Αϊ-Λια, στον Πλάτανο, κοντά στην κρύα βρύση κ.λπ.’
Καλώς να ανταμωθούμε και πάλι στο έρημο χωριό, που μόνο η πηγή κοντά στην κεντρική πλατεία τρέχει ακόμη ελάχιστο νερό, να δώσουμε ζωή στα ερείπια, να πούμε ιστορίες με τους μοναδικούς κατοίκους δύο οικογενειών που παραμένουν στον τόπο καταγωγής τους, παρά τις όποιες αντιξοότητες. Να συνεχίσουμε την παράδοση στη Σέλλιανη Θεσπρωτίας και μετά να πάμε στην Κρυσταλλοπηγή, το χωριό που φιλοξενεί εδώ και χρόνια τους τότε κατατρεγμένους κατοίκους της Σέλλιανης και σήμερα τους απογόνους τους. Όλοι μαζί να ενώσουμε το παρελθόν με το παρόν, να γίνουμε η γέφυρα που θα παύσει τη σιωπή που έφερε ο χρόνος…
BINTEO
Κείμενα, ηχοληψία και μοντάζ: Παναγιώτης Παυλου
Επιμέλεια και αφήγηση: Ευη Ρίζου
Βιβλιογραφια: Η Σελλιανη χθες και σήμερα (Σταύρος Παπαμώκος)
Λήψεις με drone : Μικρού Θεόδωρος
Join the Conversation