Η Αδελφότητα Πέντε Εκκλησιών έφτιαξε πρόσφατα κενοτάφιο, πίσω από το Ιερό Βήμα της Μονής του Γενεθλίου της Θεοτόκου στην Μίχλα, προκειμένου να μη λησμονηθούν οι κάτοικοι του χωριού που έπεσαν θύματα του ναζισμού στις 23 Αυγούστου 1944.
Τρισάγιο στο κενοτάφιο θα τελεστεί την παραμονή της εορτής του Γενεθλίου της Θεοτόκου, ενώ θα παρουσιαστεί στο χαγιάτι της Μονής η επανέκδοση του ιστορικού, λαογραφικού και ηθογραφικού βιβλίου που έχει γράψει ο αείμνηστος Οσδιανιάτης δάσκαλος για το χωριό του Πέντε Εκκλησιές.
Πολύ συγκινητική και συνάμα συγκλονιστική είναι η ιστορία των κατοίκων της Οσδίνας που τους έκαψαν οι Γερμανοί.
Στην τοποθεσία Αχούρια, μέσα σε μια καλύβα, βρήκαν τραγικό θάνατο. Μεταξύ αυτών και η μικρή, ενός έτους, Γιαννούλα. Η μάνα της ήταν καμένη και την είχε στην αγκαλιά της, επίσης καμένη. Συγχωριανοί τους βρήκαν τους καμένους και όταν ένας από αυτούς πήρε από την αγκαλιά της μάνας της τη μικρή, άνοιξε το κεφαλάκι της και χύθηκε το μυαλό της. Άλλους τους φόρτωσαν στα μουλάρια κι άλλους τους πήραν στην πλάτη και τους πήγαν στο μοναστήρι της Παναγίας. Εκεί έκαναν έναν πρόχειρο τάφο, πίσω από το ιερό και τους έθαψαν.
Οι Γερμανοί συνέλαβαν σε διάφορα σημεία τον Ευάγγελο Αθανασίου, τον Κωνσταντίνο Αθανασίου μαζί με τη σύζυγό του Ανθούλα και το βρέφος της Γιαννούλα, ενός έτους, τους έφηβους Φώτιο Μητσέλο και Αικατερίνη Κεφαλά, την Παρασκευή Μπάτση, μαζί με την οχτάχρονη κόρη της Αντωνία και την εννιάχρονη Σταμάτω Νικολάου, τους οποίους έκαψαν ζωντναούς. Στην περιοχή Ζήση, κοντά στο Στερνάρι, θανατώνονται αναίτια και άνανδρα τέσσερα ακόμη άτομα: Ο Θεόδωρος Λάμπρου ή Θεοδώρου, και τρία μέλη μιας οικογένειας, η Πανάγιω Μπαλάσκα, ο υιός της Γεώργιος Μπαλάσκας και ο εγγονός της Κωνσταντίνος Μπαλάσκας. Ο αδερφός του δεκαεφτάχρονου Θεόδωρου Θεοδώρου ή Λάμπρου, που εκτελέστηκε στην τοποθεσία Ζήση στις 23.8.1944, ο Γεώργιος Θεοδώρου, είχε ήδη εκτελεστεί στις 19.9.1943 μαζί με άλλους οχτώ πατριώτες στο Δημοτικό Σχολείο Παραμυθιάς.
Τα δυο μικρότερα αδέρφια του εικοσάχρονου Κωνσταντίνου Μπαλάσκα, που δολοφονήθηκε την ίδια μέρα με τον πατέρα του και τη γιαγιά του, στις 23 Αυγούστου του 1944 στη θέση Ζήση, ο Απόστολος και ο Θόδωρος, είχαν χάσει τη ζωή τους στις 19 Ιουνίου του 1944 στην θέση Τρύπα, 300 μέτρα από το σημείο, όπου είναι χτισμένο το μνημείο της Μίχλας, λόγω ατυχήματος με εκτεθειμένο επικίνδυνο πολεμικό υλικό της Βέρμαχτ.
