Αυτό ήταν το θέμα μελέτης του Τμήματος Κοινωνικής Πολιτικής του Πάντειου Πανεπιστημίου που παρουσιάστηκε στο 1ο Επιστημονικό Συνέδριο Χωρικού Σχεδιασμού και Ανάπτυξης στη Θεσσαλονίκη στις αρχές του Απρίλη. Η έρευνα εστίασε σε τέσσερις συγκεκριμένες περιοχές της Ελλάδας, περιλαμβανομένων της Ροδόπης, της Ηλείας, της Καρδίτσας και του Ρεθύμνου, κατά την περίοδο Ιουλίου -Σεπτεμβρίου 2024 και είναι αντιπροσωπευτική της χώρας
Σηκώθηκε με τον πιο επίσημο τρόπο το …χαλί που κρατά τα πολλά προβλήματα της ορατής και αθέατης πραγματικότητας του αγροτικού χώρου, εμφανίζοντας τα μεγάλα ζητήματα που επιμελώς κρατούνται κρυμμένα από το δημόσιο λόγο, αλλά και από τα βλέμματα του αστικού πληθυσμού. Ζητήματα που καταδεικνύουν την πλήρη εγκατάλειψη της ελληνικής υπαίθρου η οποία συμβαδίζει με την συνεχόμενη απαξίωση της πρωτογενούς παραγωγικής βάσης της χώρας.
Είναι αλήθεια ότι η φτώχεια στην ύπαιθρο δεν εμφανίζεται με τον ίδιο εμφανή τρόπο όπως στις αστικές περιοχές, μιας και εδώ λειτουργούν άτυπα δίκτυα υποστήριξης, όπως συγγενικοί δεσμοί και η γειτονιά, που σπανίζουν στον αστικό ιστό. Παρ΄ αυτά όμως είναι παρούσα και βαίνει συνεχώς διογκούμενη, όσο οι συνεχείς κυβερνητικές επιλογές – από τα μνημονιακά χρόνια μέχρι και σήμερα – διογκώνουν συνεχώς την φτώχεια, την ακρίβεια και τις ιδιωτικοποιήσεις των κρατικών υποδομών μαζί και αυτές των κοινωνικών υπηρεσιών.
«Η υποαπασχόληση και η ανασφάλιστη εργασία, τα παραγωγικά αδιέξοδα των αγροτών … η λανθάνουσα υφαρπαγή γης, συνεπεία της χρηματιστικοποίησης της γεωργικής γης, η ελλιπής πρόσβαση σε δομές υγείας και κοινωνικής φροντίδας, οι παλιές και συχνά ακατάλληλες κατοικίες ή η μη-προσιτή κατοικία λόγω του υπερτουρισμού, αλλά και οι κοινωνικές ανισότητες, παραμένουν», επισημαίνει η καθηγήτρια κ. Θ. Ανθοπούλου του Πάντειου Πανεπιστημίου που ήταν η επιστημονική υπεύθυνη της έρευνας.
Μέσα από αυτή την έρευνα, προκύπτει αβίαστα ότι σε αντίθεση με τη στρεβλή αστική αντίληψη ότι η διαβίωση στην επαρχία είναι ειδυλλιακή, η ωμή πραγματικότητα που βιώνει ο αγροτικός χώρος είναι ακριβώς αντίστροφη. Στην ύπαιθρο χώρα έχουν διευρυνθεί επικίνδυνα οι ευάλωτες ομάδες όπως οι νέοι μακροχρόνια άνεργοι ή εργαζόμενοι σε περιστασιακές εργασίες, ηλικιωμένοι χαμηλοσυνταξιούχοι, ανύπαντροι άντρες που ζουν μόνοι, μονογονεϊκές οικογένειες, γυναίκες με παιδιά που βιώνουν ενδοοικογενειακή βία, αγρότες 55+ ετών με δυσκολία κάλυψης ασφαλιστικών εισφορών, πολιτισμικές και θρησκευτικές μειονότητες, αλλοδαποί μετανάστες (εργάτες γης), που ζουν σε συνθήκες εργασιακής και στεγαστικής αβεβαιότητας.
Οι στερεότυπες βεβαιότητες των αστικών πληθυσμών ότι οι αγροτικές περιοχές είναι προστατευμένες από την κρίση, μιας και το πατρικό σπίτι και το περιβόλι ή το χωράφι εξασφαλίζουν στέγη και μεροκάματο αποδομούνται, ενώ αντίθετα ο πληθυσμός που προσφεύγει σε υλική υποστήριξη για την επιβίωση, όπως διανομή τροφίμων από κοινωνικά παντοπωλεία και συσσίτια μεγαλώνει. Το μεγαλύτερο μέρος του υπό εξέταση πληθυσμού βιώνει κοινωνικό αποκλεισμό με πάνω από 1 στους 2 πολίτες να αδυνατούν να καλύψουν βασικές οικονομικές υποχρεώσεις, όπως ενοίκιο, δάνεια και λογαριασμούς, ή να εξασφαλίσουν επαρκή θέρμανση τον χειμώνα.
Μέσα σε αυτό το περιβάλλον, κρίσιμο ακόμη ρόλο παίζει η οικογένεια και η κοινωνική αλληλεγγύη που πασχίζει να καλύψει τα κενά μιας ανάλγητης κοινωνικής πολιτικής και της αποδόμησης του όποιου κοινωνικού κράτους που έχει απομείνει. Παραμένει όμως βασανιστικό το ερώτημα για το πόσο ακόμη η υλική αυτή υποστήριξη από την οικογένεια μπορεί να παραμείνει μέσα σε συνθήκες βαθιάς οικονομικής ύφεσης, συνεχόμενης πολιτική λιτότητας και συσσώρευσης του πλούτου σε όλο και λιγότερα χέρια. Παρά το θηριώδες δημοσιονομικό πλεόνασμα για το οποίο πανηγύριζε η κυβέρνηση τις ίδιες μέρες που δημοσιοποιούνταν η έρευνα – προϊόν της υπεροφορολόγησης και της συνεχούς αποδόμησης του κράτους πρόνοιας – τα κρατικά ταμεία είναι άδεια, τα ληξιπρόθεσμα χρέη του κράτους έχουν απογειωθεί (ο «αριστερός» Τσακαλώτος τα άφησε στο 1,5 δισ. ευρώ το 2019, ο business friendly Μητσοτάκης το πήγε στα 3,5 δις) και το παραγωγικό μοντέλο παραμένει για κλάματα.
Πέρα από τη ζοφερή καταγραφή των κοινωνικοοικονομικών συνθηκών του αγροτικού χώρου που περιγράφει λεπτομερειακά η μελέτη, αναδύεται ένα κυρίαρχο ζήτημα σε σχέση με τη χειραγώγησή αυτού του ταχύτατα φτωχοποιούμενου πληθυσμού από τα κυρίαρχα πολιτικά δίκτυα, που πάραυτα καταφέρνουν να αποσπούν την κοινωνική συναίνεση. Δεν χρειάζονται όμως επιστημονικές μελέτες για να διαπιστωθεί ότι δύο είναι οι βασικοί πυλώνες για τη διατήρηση και αναπαραγωγής αυτής της κοινωνικής ηγεμονίας.
Ο ένας είναι ο τοπικός κυβερνητικός βουλευτής και το κομματικό του δίκτυο, που εποπτεύει την όλη διαδικασία, με την παραδοσιακή βαρύνουσα σημασία του μέσα στο ελλαδικό πελατειακό σύστημα διακυβέρνησης. Ένα σύστημα που τώρα πιά με το βάθεμα της κρίσης, αδυνατεί να «εξυπηρετήσει» την πελατεία του όπως παλιότερα και φτωχοποιεί με ταχύτατους ρυθμούς ευρύτατα λαϊκά στρώματα.
Ένας δεύτερος, είναι η παγιωμένη πλέον κυβερνητική πολιτική των .. επιδομάτων που σαν φιλανθρωπία μοιράζεται με κάθε ευκαιρία, επιβεβαιώνοντας την διαδικασία φτωχοποίησης. Η ευρύτατη επιδοματική πολιτική εγκαινιάστηκε από τη μνημονιακή κυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ, αλλά αποθεώνεται από την κυβέρνηση της ΝΔ, που φυσικά την ξόρκιζε μέχρι το 2019. Το κυβερνητικό σύνθημα είναι: «Εμπρός για τη σύγχρονη Ελλάδα των Ελλήνων Επιδοματούχων» κατά το προσφιλές σύνθημα της ελληνικής Δεξιάς «Ελλάς Ελλήνων Χριστιανών».
Όλο αυτό το σουρεαλιστικό τοπίο πατάει πάνω στην ανυπαρξία μιας διεκδικητικής Αριστεράς ή καλύτερα, στη επαναλαμβανόμενη παρουσία μιας Αριστεράς που κάνει ότι δεν μπορεί να καταφέρει η Δεξιά. Πολλά τα προδοτικά ιστορικά παραδείγματα του αυτοαποκαλούμενου ή λεγόμενου σοσιαλιστικού ή και του κοινοβουλευτικού κομμουνιστικού χώρου. Αυτή την κρίση προς την καθεστωτική «οικόσιτη» σοσιαλιστική και κουμμουνιστική Αριστερά, πρέπει να την ξεπεράσει μια πραγματική, διεκδικητική και ανυπότακτη Αριστερά που θα παλεύει να ενώνει και όχι να χωρίζει τις λαϊκές δυνάμεις, να αφουγκράζεται τις ανάγκες του εργαζόμενου και όχι να δογματίζει, να αντιμάχεται και όχι να διαχειρίζεται το υπάρχον εκμεταλλευτικό καθεστώς.
Ιστορικά, όποτε εμφανίστηκε μια τέτοια Αριστερά, είχε πάντα έναν κομμουνιστικό πυρήνα που παραμένει ακόμη ο κίνδυνος Νούμερο 1 για το σύστημα που έχει επιστημονικοποιήσει την εκμετάλλευση ανθρώπου από άνθρωπο και έχει ονομαστεί Καπιταλισμός. Ένα σύστημα που σήμερα ρίχνει τις μάσκες του και φαίνεται η αποκρουστική και απάνθρωπη μορφή του σε πλανητική κλίμακα.
Join the Conversation