Μέτρησαν τους πελαργούς. Πόσους έχουμε

Ολοκληρώθηκε η απογραφή των λευκών πελαργών για το έτος 2023 σε 39 περιοχές του Ν. Θεσπρωτίας και σε 6 περιοχές του Ν. Πρέβεζας. Η διαδικασία περιλαμβάνει τη συγκρότηση ομάδας πεδίου η οποία μέσω οχήματος 4Χ4 εποπτεύει τις χαρτογραφημένες περιοχές παρουσίας φωλιών παρατηρώντας και καταγράφοντας απευθείας τα ζευγάρια των πελαργών. Στη συνέχεια, καταγράφεται ο αριθμός των φωλιών με ή χωρίς πελαργούς, ενώ όπου υπάρχουν νεοσσοί καταγράφεται ο ακριβής αριθμός αυτών. Στα δεδομένα που έχουν ήδη συλλεχθεί σε παλαιότερες καταγραφές (συντεταγμένες, είδος φωλιάς κ.α.) και εφόσον η θέση της κάθε φωλιάς δεν αλλάζει με την πάροδο του χρόνου, προστίθενται περαιτέρω στοιχεία, όπως τυχόν άδειες ή κατεστραμμένες φωλιές, η κατάσταση της φωλιάς (ύπαρξη στερεών υλικών, αιχμηρών αντικειμένων κ.α.).

Στα παρακάτω γραφήματα παρουσιάζονται αναλυτικά τα αποτελέσματα τόσο της φετινής απογραφής (2023) όσο και η σύγκρισή τους με τις δυο προηγούμενες χρονιές, δίνοντας μια ολοκληρωμένη εικόνα του επισκεπτόμενου πληθυσμού των πελαργών για την τελευταία τριετία (2021-2023) στην περιοχή.

Στα γραφήματα του Πίνακα 1, φαίνεται για την τελευταία τριετία το ΣΥΝΟΛΟ των φωλιών των πελαργών, οι άδειες φωλιές, πόσα ζευγάρια πελαργών αναπαράχθηκαν και πόσοι νεοσσοί και ενήλικες πελαργοί συνολικά παρατηρήθηκαν. Συμπερασματικά, σε σχέση με το 2022 παρατηρείται μια αύξηση στις ενεργές φωλιές πελαργών (37%), με αύξηση των νεοσσών (35%) (Γράφημα 1) αλλά και σημαντική αύξηση στον συνολικό πληθυσμό (νεοσσοί και ενήλικα) (36%). Όσον αφορά στην κατανομή των νεοσσών στις φωλιές, το 32% αφορούσε φωλιές με τρεις νεοσσούς και το 31% φωλιές με 4 νεοσσούς ενώ αρκετές ήταν και οι φωλιές με πέντε νεοσσούς (Γράφημα 2).

Πίνακας 1. Ποσοτικά δεδομένα απογραφής πελαργών για την τριετία 2021-2023

Γράφημα 1. Διακυμάνσεις βασικών παραμέτρων των καταμετρήσεων πελαργών της τριετίας 2021-2023

Γράφημα 2. Κατανομή των νεοσσών των πελαργών στις φωλιές

Τη φετινή χρονιά αρκετές από τις φωλιές των πελαργών έχρηζαν αντικατάστασης, είτε λόγω φθορών από τις έκτακτες καιρικές συνθήκες, είτε λόγω πρόκλησης προβλημάτων στο δίκτυο του ΔΕΔΔΗΕ. Σε συνεργασία με το Δήμο Σουλίου και του ΔΕΔΔΗΕ Ηγουμενίτσας, η Μονάδα Διαχείρισης Ηπείρου – Παράρτημα Ηγουμενίτσας του Ο.ΦΥ.ΠΕ.Κ.Α. προχώρησε στην τοποθέτηση / αντικατάσταση 5 νέων, τεχνητών φωλιών πελαργών σε Δημοτικά Διαμερίσματα του Δήμου Σουλίου (Προδρόμι, Καρβουνάρι, Ξηρόλοφο, Ραχούλι και Κρυσταλλοπηγή). Οι φωλιές τοποθετήθηκαν στις ίδιες θέσεις όπου υπήρχαν οι παλιές.

Συνολικά, από τις 22 νέες φωλιές, οι 13 είναι φυσικές με παρουσία πελαργών από τις οποίες οι 5 «έδωσαν» νεοσσούς και οι άλλες 2 παρατηρήθηκαν μόνο με ενήλικα άτομα χωρίς νεοσσούς. Στις υπόλοιπες φυσικές 6 δεν υπήρξε φώλιασμα. Όσον αφορά στις τεχνητές φωλιές, 4 «έδωσαν» νεοσσούς ενώ 5 παράμειναν άδειες.

Γράφημα 3. Είδη φωλιών που παρατηρήθηκαν κατά την τριετία 2021-2023

Φέτος, από κατοίκους περιοχών με φωλιές πελαργών, παρατηρήθηκε η παραμονή κάποιων νεαρών πελαργών στην φωλιά τους μετά και την αναχώρηση των ενήλικων γονιών τους για το μεταναστευτικό τους ταξίδι. Πολλοί ευαισθητοποιημένοι πολίτες, έσπευσαν να ενημερώσουν το παράρτημα της Μονάδας Διαχείρισης Ηπείρου για την συμπεριφορά αυτή των ανώριμων πελαργών.

Είναι γνωστή η τάση πολλών αποδημητικών πουλιών να μεταναστεύουν σε μεγάλα σμήνη που αποτελούνται από συγγενικά και μη άτομα, διαφορετικών ηλικιών που συχνά μεταναστεύουν ασύγχρονα λόγω διαφορετικών χρόνων εκκόλαψης. Επομένως, η αναπαραγωγική συμπεριφορά των πελαργών μπορεί να περιορίσει τις αναχωρήσεις στις αρχές του φθινοπώρου και να οδηγήσει σε αργοπορημένες μεταναστεύσεις. Όσον αφορά στη συμπεριφορά αυτή των ανώριμων πελαργών, έχει παρατηρηθεί ότι μπορεί να χρειάζονται μια εξερευνητική φάση στο πρώιμο στάδιο της ζωής τους, κατά το οποίο αποκτούν εμπειρίες που ωφελούν την εδραίωση και τη βελτίωση της μεταναστευτικής τους συμπεριφοράς. Έτσι, τα νεαρά πτηνά χρειάζονται περισσότερο χρόνο ή ακολουθούν φαινομενικά μειονεκτικές διαδρομές σε σύγκριση με τα ενήλικα από τον ίδιο πληθυσμό. Οι νεαροί πελαργοί συχνά αναχωρούν κάτω από λιγότερο ευεργετικές συνθήκες ανέμου σε σχέση με τους ενήλικες και η εκμάθηση της αντιμετώπισης των πλευρικών ανέμων μπορεί να χρειαστεί αρκετά χρόνια!

Επιπλέον, οι νεαροί πελαργοί είναι συχνά πιο αργοί ταξιδιώτες (slow fliers) από τους ενήλικες και γενικά πετούν λιγότερο αποτελεσματικά και με περισσότερη κατανάλωση ενέργειας. Πετώντας όμως μέσα σε ένα σμήνος με πολλά ενήλικα άτομα «μαθαίνουν» να εντοπίζουν τα θερμά ανοδικά ρεύματα, αυξάνοντας την ταχύτητα μετανάστευσης και συνεπώς μειώνοντας το ενεργειακό κόστος. Οι Bontekoe et al. (2023), θεωρούν ότι η αυτή η επιλογή ενός μη βέλτιστου χρόνου αναχώρησης δεν επηρεάζει μόνο το κόστος του ταξιδιού αλλά και την καθοδήγηση και τις ευκαιρίες μάθησης που παρέχει η μεταναστευτική κοινότητα. Επίσης, στην μελέτη των προαναφερόμενων ερευνητών, κατά την προκλητή καθυστέρηση πελαργών (περισσότερα εδώ), παρατηρήθηκε ότι οι νεαροί πελαργοί που καθυστέρησαν την αναχώρησή τους είχαν υψηλότερη κινητική δραστηριότητα κατά τη διάρκεια της πτήσης, αλλά και γρηγορότερη μετανάστευση με υψηλότερα ποσοστά επιβίωσης, σε σύγκριση με πελαργούς που έφυγαν εντός των αναμενόμενων χρόνων μετανάστευσης.

Αν και μπορεί να βασίζονται εν μέρει σε γενετικά κληρονομικά πρότυπα μετανάστευσης, οι πελαργοί εξαρτώνται κυρίως από κοινωνικές πληροφορίες που καθορίζουν τη μεταναστευτική τους συμπεριφορά (Chernetsov et al.). Το κίνητρο για αναχώρηση για τη μετανάστευση μπορεί να ενισχυθεί με την καθοδήγηση των ομοειδών τους. Μερικοί από τους νεαρούς πελαργούς που δεν μεταναστεύουν τελικά, πιθανότατα δεν είχαν κοινωνικά ερεθίσματα από άλλους μεταναστευτικούς πελαργούς. Αντίθετα, συνάντησαν άλλους πελαργούς που διαμένουν στην ίδια περιοχή και ως εκ τούτου έμειναν και οι ίδιοι. Επίσης, οι πελαργοί που μεταναστεύουν αργότερα επιλέγουν να μετακινηθούν σε κοντινότερες αποστάσεις παρά να φτάσουν σε μακρινότερους προορισμούς και αυτό το γεγονός οφείλεται πάλι στην μειωμένη κοινωνική αλληλεπίδραση που έχουν με τους ωριμότερους πελαργούς. Αυτό υποδηλώνει ότι η καθυστερημένη μετανάστευση στερεί από τους νεαρούς πελαργούς το κοινωνικό περιβάλλον που θα μπορούσε να τους επιτρέψει να συνεχίσουν τη μετανάστευση πέρα από τις τοποθεσίες διαχείμασης των ενηλίκων.

Φαίνεται λοιπόν, ότι ο πελαργός ακολουθεί έναν κοινωνικό τρόπο ζωής και οι αλληλεπιδράσεις του με τα υπόλοιπα μέλη του «κοπαδιού» είναι καθοριστικής σημασίας όχι μόνο για να βιώσει ευεργετικές περιβαλλοντικές και κοινωνικές συνθήκες κατά τη διάρκεια της μετανάστευσης, αλλά και για να καταστεί δυνατή η ευέλικτη προσαρμογή του σε μεταβαλλόμενες συνθήκες μακροπρόθεσμα.